یکی از قطعاتی که در ساخت ماشین آلات و ابزار صنعتی استفاده میشود یاتاقان است. احتمالا" نام یاتاقان را در مباحث مربوط به ماشین‌ها شنیده‌اید؛ اما شاید با کارایی و مصارف آن آشنا نباشید. یاتاقان‌ها کارایی وسیعی در تمامی ماشین آلات مکانیکی کارخانه‌ای و صنعتی دارند. هر وسیله‌ای که قابلیت حرکت و چرخش داشته باشد، یاتاقان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یاتاقان چیست ؟
اجازه دهید با مثالی ساز و کار یاتاقان را توضیح دهیم. جا به جایی دو قطعه فلزی را روی هم فرض کنید به طوری که بین دو قطعه هیچ قطعه برای راحت کردن حرکت آنها وجود نداشته باشد. این دو قطعه در زمان اندکی به دلیل حرارت به وجود آمده و اصطکاک، باعث خوردگی و یا شکست می‌شوند. کاربرد اصلی یاتاقان‌ها دقیقا" در همین مواقع است. یاتاقان و انواع آن، از جمله بلبرینگ‌ها و رولبرینگ‌ها تشکیل شدند تا اصطکاک بین قطعات سیستم‌های مکانیکی به حداقل خود برسد و غلتک‌های موجود در یاتاقان‌ها، حرکت قطعات نسبت به هم را راحت کنند و مانع لرزش قطعات مکانیکی و ایجاد سرو صدای ناشی از انتقال نیرو قطعات به یکدیگر باشند. کاربرد دیگر یاتاقان نگه داشتن محکم قطعات در کنار یکدیگر است. یاتاقان‌ها اصولا"شامل دو حلقه و ساچمه در سایز ها و انواع مختلفی هستند که با توجه به شکل ظاهری، کارایی مختلفی دارند. این ساچمه‌ها در داخل حلقه جای می‌گیرند و با غلتیدن بین دو قطعه، باعث سهولت در حرکات قطعات می‌شوند. بلبرینگ‌ها زیر مجموعه‌ی یاتاقان‌ها هستند.
انواع یاتاقان
یاتاقان شامل دو زیر مجموعه بلبرینگ و رولبرینگ است. تفاوت در شکل ظاهری آنها باعث ایجاد تفاوت در کارایی انواع مختلف یاتاقان ها میشود. اگر یاتاقان از ساچمه‌های گرد و به شکل توپ باشد، یاتاقان از مدل بلبرینگ است؛ اگر ساچمه‌های موجود در حلقه دارای اشکال متفاوتی مثل سوزنی یا استوانه‌ای، مخروطی و… باشد یاتاقان از مدل رولبرینگ است. یاتاقان‌ها برای جا به جایی استاندارد به روان کننده نیازدارند. یکی از مناسب ترین روان کننده‌ها گریس است که برتری آن نسبت به باقی روان کننده‌ها، چکه نکردن آن مثل روغن و چسبندگی به یاتاقان است. گریس با کاهش اصطکاک بین قطعات، به کم نگه داشتن دما سیستم مکانیکی کمک شایانی می‌کند. گریس‌ها مدل های مختلفی دارند و معیار انتخاب آنها سطوح مختلف ویسکوزیته، درجه سفتی و… میباشد.
وظیفه یاتاقان چیست؟
همه یاتاقان‌ها و زیرمجموعه‌های آن در مجموع روان‌تر کردن حرکت مکانیکی ماشین و پیشگیری از زیان در اثر تماس قطعات با هم، حفظ انسجام سیستم مکانیکی در سرعت‌های بالا و پیشگیری از گرم‌شدن ماشین‌آلات و سرو صدای حاصل در حین کارآنها است. برای بیشتر شدن عمرمفید قطعات مکانیکی ضروری است از بلبرینگ و رولبرینگ‌های باکیفیت استفاده شود و همچنین استفاده از گریس برای روغن کاری یاتاقان‌ها را فراموش نکنید که ممکن است خسارات زیادی به همراه داشته باشد.